Raad Amsterdam kritisch over i-criterium, Halsema komt met hinkstapsprong en onderzoek

Bijna vier uur debatteerde de Amsterdamse gemeenteraad op 28 januari over het plan Halsema, bedoeld om de binnenstad leefbaarder te maken. Dat plan bevat bijna honderd voornemens, maar de meeste aandacht ging uit naar het voornemen om toeristen uit de coffeeshops te gaan weren, door handhaving van het ingezetenencriterium.

Het debat in de commissie Algemene Zaken was twee dagen eerder vooraf gegaan door een digitale inspreekavond, waar Joachim Helms namens de BCD het woord voerde, naast onder meer August de Loor, Hester Kooistra en Has Cornelissen. Tijdens het debat van 28 januari werd al snel duidelijk dat de coalitiepartijen GroenLinks, PvdA, D66 en SP zeer kritisch zijn over het weren van toeristen uit coffeeshops. De grootste supporters zijn de ChristenUnie, het CDA en de VVD. Bij1, de Partij voor de Dieren en DENK zijn ronduit tegen.

Openbare dronkenschap

Diverse partijen wezen er op dat de daadwerkelijke overlast, zoals nachtelijk gebral en kotsen en urineren in portieken, door overmatig alcoholgebruik wordt veroorzaakt. Om dit tegen te gaan is handhaving van artikel 453 van het wetboek van strafrecht voldoende: het verbod op openbare dronkenschap. Ook genoemd: het “doorschenken” door barpersoneel, de pub crawls die zijn bedoeld om zo dronken mogelijk te worden en de vrijgezellenfeesten van vooral Britten in het Wallengebied.

Hoewel het dreigende toeristenverbod voor coffeeshops veruit de meeste media aandacht kreeg, staat er nog meer repressie voor de coffeeshops én de consumenten op Halsema’s verlanglijstje. Zoals een blowverbod in het hele centrum van Amsterdam, vanwege de te verwachten overlast van op straat rokende toeristen die de shops niet meer in mogen. Uiteraard treft zo’n verbod ook alle Amsterdammers die een jointje willen roken in de buitenlucht. En uiteraard zal handhaving beslag leggen op de nu al ontoereikende capaciteit.

Frontale aanval

Met haar voornemen om ketens van coffeeshops aan te pakken en op te breken lanceert Halsema een frontale aanval op ondernemers die een wereldwijde reputatie hebben opgebouwd door kwaliteit te leveren en alle regels van de overheid strikt na te leven. Denk aan The Bulldog, Greenhouse, Barney’s, BoereJongens en de Othala coffeeshops, stuk voor stuk visitekaartjes voor de branche. Ketens als Gall & Gall, McDonalds, NH Hotels, Starbucks en Heineken worden ongemoeid gelaten, de coffeeshop is weer eens de makkelijke zondebok.

Opmerkelijk was deze uitspraak van burgemeester Halsema: “We zijn de enige stad die het ingezetenen-criterium nooit heeft ingevoerd.” Dat is pertinent onwaar: ook Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Groningen en tal van andere coffeeshopsteden hebben nooit één dag toeristen uit hun coffeeshops geweerd. Nog een opmerkelijke uitspraak van Halsema over het i-criterium: “Het is eigenlijk een tijdelijke maatregel, want op een legale markt maak je geen onderscheid.”

Fred Teeven

Zo introduceerde Halsema haar hinkstapsprong: ‘We stellen een hinkstapsprong voor. We maken de markt kleiner en meer geschikt voor legalisering.’ Daarmee verwoordt de burgemeester, nog steeds lid van GroenLinks, vrijwel exact het VVD beleid dat de gevallen staatssecretaris Fred Teeven ruim tien jaar geleden propageerde bij het tweede Cannabis Tribunaal in Den Haag. Teeven zei bij die gelegenheid, op 3 mei 2010:

“Wat wij wel eerst willen als VVD, voordat -nogmaals tegen Van der Ham, dat hij het goed hoort- wat wij als VVD dus echt graag willen: we gaan eerst die buitenlandse markt afknijpen, we willen eerst dat die buitenlanders gewoon hun rotzooi in het buitenland gaan halen en niet in Nederland. Als we dat geregeld hebben, gaan we die binnenlandse markt regelen.”

Het kan verkeren in de politiek. Een GroenLinks burgemeester die tien jaar oud VVD beleid introduceert als een nieuw plan, met het overal mislukte i-criterium als bedorven kers op de taart. De manier waarop Halsema maar bleef herhalen dat toename van de straathandel bij handhaving van het i-criterium “een aanname is”, terwijl diverse steden zijn gestopt met handhaving omdat de straathandel zo enorm toenam, bracht Ivo Opstelten in herinnering, de geestelijk vader van deze maatregel.

Toezegging voor nieuw onderzoek

Meerdere raadsleden spraken de burgemeester aan op het bagatelliseren van de negatieve effecten van het i-criterium door deze als aannames af te doen. Dat resulteerde in de toezegging voor een nieuw onderzoek naar die negatieve effecten en een expertmeeting hierover. Een van de betere vragen van de avond kwam van Sheher Khan (DENK): ‘Is het dit experiment [handhaven i-criterium, red.] waard, als er straks ook maar één kwetsbare jongere extra in de illegale drugshandel terecht komt?’ Helaas gaf Halsema geen antwoord.

Wat niet aan bod kwam in het debat was de vraag of de Amsterdamse lokale driehoek -de burgemeester, de hoofdcommissaris van politie en de hoofdofficier van justitie- wel bevoegd is om de gedoogde handelsvoorraad voor coffeeshops te verhogen. Geen onbelangrijke vraag, want Halsema benadrukte zelf dat die verhoging een essentieel onderdeel is van haar plan om de Amsterdamse cannabismarkt beheersbaarder te maken. Het antwoord op de vraag is nee: alleen het landelijke Openbaar Ministerie kan de gedoogcriteria oprekken.

Afspraak handelsvoorraad biedt geen garantie

Dat bleek al eerder bij de invoering van het keurmerk voor coffeeshops in Haarlem. Coffeeshops met keurmerk mochten voortaan een kilo voorraad hebben. Maar de toenmalige burgemeester Bernt Schneiders erkende dat die afspraak geen enkele garantie bood voor de coffeeshops. Als het landelijke OM een Haarlemse shop zou vervolgen voor overtreding van de maximale handelsvoorraad, dan zou de lokale Haarlemse driehoek daar niets tegen kunnen doen. Zo werkt het gedoogbeleid nu eenmaal.

Dat betekent dat een belangrijke bouwsteen van het plan Halsema feitelijk een lege dop is. Bovendien is het zeer de vraag of haar voornemen om in Amsterdam op eigen houtje de cannabisteelt voor de coffeeshops te gaan reguleren enige kans van slagen heeft. Diverse burgemeesters die dolgraag wilden reguleren in hun gemeenten hebben keer op de keer de slag met Den Haag verloren. Wethouder Victor Everhardt, die als wethouder in Utrecht jarenlang probeerde een Cannabis Social Club te realiseren in die stad, weet daar alles van.

Staatsgeleide cannabismarkt?

De conclusie van bijna vier uur debat? Halsema is slecht geïnformeerd, de coalitiepartijen snappen hoezeer zij met vuur speelt en voorlopig is de druk van de ketel. En: de Amsterdamse VVD heeft niet alleen zijn liberale principes overboord gegooid, maar kiest voor een staatsgeleide cannabismarkt, waarbij de lokale overheid bepaalt hoe ondernemers moeten ondernemen, wie zij binnen mogen laten en hoe groot zij mogen zijn.

Het doet allemaal sterk denken aan een citaat uit ‘Marihuana, the Forbidden Medicine’, het baanbrekende boek van wijlen Lester Grinspoon en James B. Bakalar:
“There is something very special about illegal drugs. If they don’t always make the drug user behave irrationally, they certainly cause many non-users to behave that way.”

Redactie BCD, 29 januari 2021

Bronnen:
Volledig transcript slotdebat Cannabis Tribunaal 2020, met o.a. Fred Teeven:

Nieuwe binnenstad krijgt vorm: minder seks en drugs, het Parool, 28 januari 2021

Lester Grinspoon & James B. Bakalar, Marihuana, the Forbidden Medicin, Yale University Press 1993