Negatieve beeldvorming coffeeshops

De laatste tijd is de beeldvorming over coffeeshops in Amsterdam slecht. Bij (overlast)problemen wordt snel naar coffeeshops gewezen, terwijl er soms heel andere oorzaken aan ten grondslag liggen. Vorige week werd weer eens geopperd om toeristen niet meer toe te laten in Amsterdamse coffeeshops, als oplossing voor de massale toeristenstroom.

Het begon in september vorig jaar met een artikel in het Parool rondom het thema ‘Amsterdam, de stad waar alles kan’ (van Michiel Couzy en Ruben Koops). In het artikel vragen de auteurs zich af of Amsterdam niet een beetje is doorgeschoten op het gebied van vrijheden. Jozias Van Aartsen had het in juli 2018 tijdens zijn afscheidsspeech als interim-burgemeester ook al kort aangestipt. Waarom moest in het vrijzinnige Amsterdam alles mogelijk zijn in het kader van de vrijheid? Vooral de veel te tolerante houding ten opzichte van drugsgebruik in de hoofdstad was een doorn in het oog.

‘De stad waar alles kan’

In de winter organiseerde De Balie een aantal debatten over hetzelfde thema ‘de stad waar alles kan’. Na een aantal maanden stilte verschijnt eind augustus dan een rapport van Jan Tromp en Pieter Tops (De achterkant van Amsterdam), waarin de thema’s ondermijning door drugscriminaliteit in Amsterdam, overlast door airbnb toerisme, harddrugscriminaliteit en coffeeshops in de hoofdstad kunstig aaneen zijn gesmeed. Verschillende deskundigen trekken het rapport in twijfel. Journalist Bart de Koning schrijft een artikel in ‘Follow the money’ (‘Zoeken met een lampje naar bronnen en feiten in ondermijningsrapport’) waarin hij het rapport volledig afbrandt. De in het rapport genoemde miljarden, die de auteurs koppelen aan de Nederlandse (hard)drugshandel en productie missen onderbouwing. Ook stelt het artikel vragen bij de deskundigheid van de beide rapporteurs. Tops is bestuurskundige, en Tromp is journalist. Geen van beiden is criminoloog. ‘Ondermijning’ is volgens De Koning een modebegrip. De term bestaat alleen in Nederland. Overigens schrijven Tops en Tromp zelf heel eerlijk dat hun rapport niet solide onderbouwd is. Het zijn slechts een vingeroefeningen.

“Het experiment is dé oplossing die -mits verstandig uitgevoerd- aan veel kritiek die het rapport noemt een einde kan maken”

Onzichtbare krachten

Toch nemen de meeste media de suggestie dat het coffeeshoptoerisme ondermijnend werkt gretig over. Het lijkt alsof onzichtbare krachten in Amsterdam op de uitkomsten van het rapport aan het wachten waren. Maar waarom spreken de media in dit verband totaal niet over het Wietexperiment dat momenteel in de steigers wordt gezet? Het experiment is dé oplossing die -mits verstandig uitgevoerd- aan veel kritiek die het rapport noemt een einde kan maken. Die link met het experiment ligt erg voor de hand, maar geen journalist lijkt deze de afgelopen weken in de media te willen leggen.

“Voor het gemak lijkt iedereen even te vergeten dat het Nederlandse drugsbeleid, gebaseerd op gedogen en harm reduction, ertoe heeft geleid dat er een scheiding is tussen de markten van de hard- en de softdrugs”

Leefbaarheid

De coffeeshopsector herkent zich totaal niet in het rapport en alle mediakritiek. Er zijn al 50 jaar coffeeshops in Nederland, de coffeeshop bestond al voor de start van het gedoogbeleid. Coffeeshops zijn “normale” ondernemingen die bij de belastingdienst bekend zijn en aan al hun maatschappelijke verplichtingen voldoen. Wat dat betreft zijn ze vergelijkbaar met andere horeca. Veel coffeeshops gaan zelfs verder en verbeteren met hun sociale functie en beveiliging (die ook een oogje in het zeil houdt in de buurt van de shop) de leefbaarheid in steden. Voor het gemak lijkt iedereen even te vergeten dat het Nederlandse drugsbeleid, gebaseerd op gedogen en harm reduction, ertoe heeft geleid dat er een scheiding is tussen de markten van de hard- en de softdrugs.

Nederland heeft het laagste aantal harddrugsdoden in de wereld en drugs als crack en crystal meth, die grote problemen vormen in veel landen in de wereld, komen in Nederland niet voor. De in het rapport geconstateerde verharding aan de achterdeur is een gevolg van repressief beleid van justitie waar coffeeshops al jaren over klagen. In het zuiden van het land leidt dat repressieve beleid van de overheid ertoe dat de drugsmarkten (weer) aan het samensmelten zijn.

Toerisme

Het sterk toegenomen toerisme leidt al een tijdje tot problemen in de hoofdstad. Airbnb bedreigt de leefbaarheid in de wijken. Toeristen die voor veel geld enkele dagen een onderkomen in de stad huren dragen niet bij aan een stabiel sociaal leven en het leidt ook nog eens tot verhoging van de woonprijzen voor Amsterdammers. Het toegenomen toerisme zorgt ook voor overlast. Gezellig druk was het altijd al in de stad, maar de laatste jaren is het wel heel erg gezellig. Aan de andere kant is het toerisme voor Nederland belangrijk voor de economie en de werkgelegenheid. Een NRC artikel (‘De vraag is wat voor toerisme wil Nederland’) van 5 september stelt: ‘De sector was vorig jaar goed voor 761.000 banen en er wordt inmiddels evenveel verdiend als in de bouw, en ruim tweemaal zoveel als in de landbouw.’ Met toerisme als economische factor moet je dus niet onbezonnen omgaan. Bij beleidsmakers in Nederland is weinig kennis over toerisme. Het beleid ten aanzien van toerisme loopt een beetje achter de feiten aan.

Tekenend is dat de pers het idee van Tops en Tromp om het (coffeeshop)toerisme terug te dringen door toeristen niet langer toe te laten in de Amsterdamse coffeeshops kritiekloos overneemt. Coffeeshops toeristvrij maken betekent dat de coffeeshoptoeristen zullen wegblijven, is de aanname. Dat is wel erg kort door de bocht. Er lopen op 30 april nog steeds oranje uitgedoste Aziaten door de straten van Amsterdam, op zoek naar Koninginnedag. Ook na invoering van een toeristenstop in coffeeshops in Amsterdam zullen er nog stromen toeristen naar ons land komen, op zoek naar hasj en wiet. Die toeristen kwam er lang voordat de AHOJ-G criteria werden ingevoerd ook al. Als de toeristen hun hasj en wiet niet meer in de coffeeshops kunnen kopen is de kans erg groot dat zij -net als dat in Maastricht nog steeds gebeurt, hun wiet inkopen bij illegale aanbieders buiten de coffeeshop. In Maastricht veroorzaakt dat veel overlast. In Amsterdam zal dat niet anders zijn.

Beeldvorming

De beeldvorming over de coffeeshops in Amsterdam is op dit moment negatief. Bij een artikel over een motorbende in de krant staat de foto van een wietkwekerij, in een rapport over raamprostitutie gaat het ‘en passant’ toch weer even over coffeeshops, bij een nieuwsitem over harddrugsproductie in Noord- Brabant en de daarmee gepaard gaande dumping van chemicaliën in een natuurgebied, wordt ‘per ongeluk’ een slide met een cannabisblad getoond. Het is soms redelijk subtiel, maar het gebeurt zo vaak dat het haast geen vergissingen meer kunnen zijn.

Je kunt je afvragen wat daarachter zit. Waarom wordt er structureel gewerkt aan een negatieve beeldvorming over coffeeshops in de media?

Taskforce heeft geld nodig

Een van de mogelijke redenen is plat: geld en werkgelegenheid voor de politie. Stemmen fluisteren dat de politie met het ‘ondermijnings-narratief’ bij de minister aan het hengelen is naar meer geld en mankracht. De politietaskforce die in Zuid-Nederland de georganiseerde misdaad moest aanpakken (onder verschillende namen: Tasforce georganiseerde criminaliteit, Taskforce B5, Taskforce Hennepteelt) hanteerde dezelfde strategie. Enkele maanden voordat de minister opnieuw budget voor een paar jaar moest toekennen deed de taskforce telkens een grote inval bij coffeeshops. De invallen waren goed georkestreerd en de pers werd van tevoren uitgenodigd. Vaak werd er bij zo’n inval nauwelijks iets gevonden. Maar de grote inzet van een uitgebreide politiemacht onder het oog van de draaiende perscamera’s leverde toch altijd smeuïge berichtgeving op. De strategie werkte goed. Waar rook is, is vuur. ‘De politie zal er wel niet voor niets binnenvallen’. Bewezen is het nooit, maar feit is dat de budgetten voor nieuwe periodes jaar op jaar veiliggesteld, verdacht vaak voorafgegaan door dit soort opzienbarende politie-invallen. Die leidden nooit tot een echte zaak voor justitie, omdat er geen bewijzen voor georganiseerde misdaad werden gevonden.

Gezapigheid

Een andere mogelijke verklaring voor de negatieve beeldvorming is een nieuwe maatschappelijke gezapigheid. Nederland klaagt makkelijk, maar wat hebben we het goed voor elkaar in dit land. De toegenomen welvaart leidt ertoe dat we genoeg geld hebben om massaal op vakantie te gaan. Aan de andere kant vinden we het vervelend als mensen in ons land op vakantie komen, we verteren het niet goed dat ook in andere landen een groeiend aantal vakantiegangers is opgestaan. Veel grote steden in Europa ervaren inmiddels overlast van dat toegenomen toerisme, en in die steden zijn geen coffeeshops. We rookten in onze studietijd allemaal graag een jointje, dat we kochten in de coffeeshop, maar vinden die wietlucht die er om die shops hangt – nu, twintig jaar later- maar vies. We zijn gezapig en laten goed betaalde journalisten en onderzoekers als Tromp en Tops bepalen dat bepaalde gedragingen ondermijnend werken. En de Nederlandse pers loopt gedwee achter moraalridders Tromp en Tops aan.

Vingeroefening

Het rapport over de ondermijning in Amsterdam is een slecht onderbouwd stuk, een vingeroefening, waarvoor twee oude mannen die hun hele leven al tegen drugs zijn een halve ton opstrijken. Laten we het er bij een reactie op de ideeën van Tromp en Tops vooral op houden dat het een essayistische dwaling is. Maar wel een dwaling die wortelt bij een uitdijende groep journalisten en opiniebepalende krachten in ons land.

Het rapport is een voorbeeld van een etterend wondje waaraan we als sector aandacht en zorg moeten besteden, voordat het als gangreen ons coffeeshopsysteem aanvreet.

Redactie BCD, 10 september 2019

Follow the money:

https://www.ftm.nl/artikelen/zoeken-met-een-lampje-naar-bronnen-en-feite…

Nrc art over toerisme:

https://www.nrc.nl/nieuws/2019/09/05/de-vraag-is-wat-voor-toerisme-wil-n…