Ingezetenencriterium Amsterdam?
De laatste tijd gaan stemmen op om het ingezetenencriterium te gaan handhaven in Amsterdam. Het handhaven van het ingezetenencriterium in Amsterdam kan leiden tot lege coffeeshops en grote overlast door een groeiende straatverkoop.
Het ingezetenencriterium houdt in dat je in Nederland moet wonen om toegang te krijgen tot de coffeeshop. In een coffeeshop moet je dit aantonen met een uittreksel uit de basisregistratie personen (BRP) (voorheen de GBA) in combinatie met een identiteitsbewijs. Als het ingezetenencriterium wordt ingevoerd, mogen buitenlanders die niet staan ingeschreven in de gemeente – toeristen bijvoorbeeld- de coffeeshops niet meer in. Maar waar gaan die toeristen dan hun wiet vandaan halen?
Toerisme
Amsterdam is net als Barcelona en enkele andere Europese steden de afgelopen paar jaar een topbestemming geworden voor toeristen. Meer welvaart, een nieuw soort reisbehoefte van mensen, goedkope vliegtickets en diensten als Airbnb hebben hier in sterke mate toe bijgedragen. Een groeiend aantal bewoners van de stad ervaart het groeiende toerisme in Amsterdam als iets negatiefs: de huren voor Amsterdammers stijgen en het is bijna onmogelijk geworden om betaalbaar te wonen in de stad. Verder leidt de verhuur aan vrolijk feestende toeristen tot diverse vormen van overlast.
Coffeeshops worden er de laatste tijd door een aantal politici bijgehaald als een van de oorzaken van dit Amsterdamse gevoel van onbehagen. Tweede Kamerlid Stieneke van der Graaf (ChristenUnie) opperde vorige week nog om het ingezetenencriterium in heel Nederland in te voeren. Er wordt een beeld geschetst dat het soort toerist (‘de budgettoerist’) dat naar de coffeeshop gaat relatief weinig geld uitgeeft en overlast veroorzaakt. Het idee van coffeeshop critici lijkt te zijn: Als we er nu voor zorgen dat deze ‘goedkope toerist’ niet meer in de coffeeshop terecht kan zijn er twee problemen opgelost. Ten eerste zijn we van die ongewenste toerist af, want die zal vast niet meer naar Amsterdam komen als hij de coffeeshop niet in mag, en ten tweede zijn we mogelijk van een groot aantal van die coffeeshops af. Maar is dat wel een reële kijk?
Nederland middenmoot cannabisconsumptie
Het handhaven van het ingezetenencriterium in Amsterdam zal in eerste instantie leiden tot minder klanten in coffeeshops en daarna tot minder coffeeshops in de stad. Daar zal het deel van de samenleving dat de coffeeshops niet ziet zitten misschien wel blij mee zijn. Maar minder coffeeshops zal niet betekenen dat er minder cannabis geconsumeerd zal worden. Coffeeshops zijn niet de oorzaak van het gebruik van cannabis. In Europa zit Nederland in de middenmoot wat betreft cannabisgebruik, ondanks -of misschien wel mede dankzij- de coffeeshops, stelt Jellinek op haar site. In Frankrijk zijn geen coffeeshops, maar heel wat meer cannabisconsumenten. Een groot deel van deze consumenten is bovendien minderjarig.
Doemscenario
Het is aannemelijk dat de consumptie van cannabis in Amsterdam gelijk blijft, ook als een deel van de coffeeshops zou moeten sluiten vanwege handhaving van het ingezetenencriterium. De toerist die voor de coffeeshop kwam, wijkt zonder probleem uit naar de illegale markt.
Coffeeshops voorzien slechts voor een deel in de vraag naar cannabis in Nederland. Nog steeds koopt een deel van de consumenten zijn cannabis in bij een illegale dealer. Handhaving van het ingezetenencriterium zal leiden tot het opbloeien van de illegale markt. De meeste toeristen weten snel genoeg hoe ze buiten de coffeeshops om aan hun wiet moeten komen. De illegale handel zal de toeristen met open armen welkom heten. Met andere woorden: een flinke reductie van het aantal coffeeshops zal leiden tot een dramatische groei van de illegale markt. Wat de gevolgen zijn voor de resterende coffeeshops is koffiedik kijken. Wat er met de relatieve rust in de stad zal gebeuren is beter voorspelbaar. Met de illegale markt is niet te communiceren. De politie zal veel extra werk krijgen om de orde in de stad te handhaven. Met de groei van de illegale markt, die geen scheiding van hard en softdrugs kent, zullen ook jongeren in Amsterdam makkelijk aan hasj en wiet kunnen komen. Parallel aan de groei van de illegale verkoop van hasj en wiet zal ook de verkoop van pillen en poeders makkelijker kunnen groeien. Een doemscenario.
Wietpas
In Zuid-Nederland weten ze wat het betekent als je de buitenlanders uit de coffeeshops weert. In Zeeland, Brabant en Limburg mochten buitenlanders na invoering van de wietpas in 2012 de coffeeshop niet meer in. Scooterdealertjes namen de wietverkoop in no-time over. Nog steeds wordt in veel wijken overlast ervaren van drugsdealers, die buitenlandse drugstoeristen opvangen. De wietpas werd afgeschaft, maar het ingezetenencriterium wordt op sommige plaatsen nog steeds gehandhaafd.
Eindhoven handhaaft het ingezetenencriterium al enkele jaren niet meer, omdat het veel overlast bezorgde van straatdealers, die wiet leverden aan buitenlandse toeristen. In Tilburg en Venlo een vergelijkbaar verhaal. Maastricht trekt nog steeds veel buitenlanders die daar hasj en wiet komen kopen ondanks het feit dat het ingezetenencriterium in die stad nog streng wordt gehandhaafd. ‘Tot de dag van vandaag leggen wij nog elke dag aan toeristen uit dat ze bij ons niet meer naar binnen mogen,’ aldus Sarina Blank van coffeeshop The Boni in Mastricht. ‘Ongeloof is de meest voorkomende reactie. Het is gewoon erg vervelend om constant mensen weg te moeten sturen. Maar het feit dat wij ze niks verkopen betekent niet dat ze dan maar niet gaan roken vanavond!’
De parkeeroverlast in het centrum verdween, maar in plaats daarvan kwam de overlast van straatdealers in parkjes en straten in de buitenwijken van de stad. In Maastricht is altijd al een sterke cannabishandel buiten de coffeeshops geweest, stelt criminoloog Toine Spapens in een artikel in de Volkskrant in mei 2013. Buitenlandse inkopers komen er grotere partijen kopen om die in andere landen door te verkopen. Parrallel daaraan konden en kunnen toeristen in Maastricht ook nog vrij gemakkelijk aan wiet komen op straat. In Amsterdam heeft ook altijd zo’n groothandel bestaan: In de begintijd van de coffeeshops trokken coffeeshopondernemers uit heel Nederland naar Amsterdam, om daar in ‘kantoren’ hun inkopen te doen. Als een Amsterdamse shop tijdelijk moet sluiten staan jongens op scooters klaar om de klanten ‘op te vangen’. De illegale verkopers zien graag dat coffeeshops sluiten of dat groepen klanten de toegang wordt geweigerd.
Absurd idee
Amsterdam is met 160 coffeeshop goed voor een groot deel van de coffeeshops in Nederland. De laatste maanden laat het kleine deel van de Nederlanders dat tegen coffeeshops is, zeer sterk van zich horen. Het overgrote deel van de Nederlandse bevolking accepteert coffeeshops echter, en de meerderheid van de Nederlanders is voor een legalisering of regulering van de cannabismarkt. In de VS is onlangs de eerste stap gezet naar de federale legalisering van cannabis. Ook in Mexico is de legalisering van wiet niet meer ver weg. Het is dan ook een absurd idee om de illegale markt in Nederland te stimuleren door handhaving van het ingezetenencriterium in de stad met het grootste aantal coffeeshops van Nederland.
Redactie BCD, 30 november 2019