Coffeeshops zonder hasj en tabak?

Het tijdperk waarin cannabisconsumenten in de coffeeshop terecht kunnen om daar een joint te roken met tabak is binnen enkele maanden voorbij. Voor de coffeeshops die meedoen aan het experiment komt daar nog bij dat zij ook geen buitenlandse hasj meer mogen verkopen. Een opmaat naar overlast.

Coffeeshop geeft plek én structuur

De coffeeshop staat voor de scheiding van de drugsmarkten. In coffeeshops wordt de verkoop van hasj en wiet –‘drugs met een aanvaardbaar risico voor de gezondheid’- gedoogd. Andere drugs horen er niet thuis en worden er niet verhandeld. Coffeeshops hebben belangrijke functies. Als je boven de 18 bent kun je er hasj en wiet kopen waarbij je als consument de verkoper kunt aanspreken op de kwaliteit, mocht je jointje hoofdpijn veroorzaken. Het is een vorm van basale kwaliteitscontrole, de enige vorm van controle die binnen de gedoogregels mogelijk is. Verder is een coffeeshop een veilige omgeving waarbinnen je hasj en wiet kunt roken. Vanwege de betrekkelijke veiligheid en zekerheid die een coffeeshop biedt, verkiest een groot deel van de cannabisconsumenten de coffeeshop boven de illegale handel. Daarbij nemen ze op de koop toe dat ze op leeftijd en identiteit worden gecontroleerd in de coffeeshop en dat ze zich aan een aantal huisregels van de shop dienen te houden. De coffeeshop geeft daarmee het leven van consumenten die regelmatig een coffeeshop bezoeken structuur, die ze buiten de coffeeshop niet vinden.

Iedere joint die binnen een coffeeshop wordt gerookt draagt bij aan een verminderde overlast op straat, of op andere plekken. 89 procent van de coffeeshopbezoekers rookt wiet in combinatie met tabak, blijkt uit de Grasspoll, een grootschalig onderzoek onder bijna 10.000 cannabisconsumenten.

Roken in de coffeeshop: minder overlast op straat

Coffeeshops bieden consumenten een plek om hasj en wiet te roken. Iedere joint die binnen een coffeeshop wordt gerookt draagt bij aan een verminderde overlast op straat, of op andere plekken. 89 procent van de coffeeshopbezoekers rookt wiet in combinatie met tabak, blijkt uit de Grasspoll, een grootschalig onderzoek onder bijna 10.000 cannabisconsumenten. Onlangs werd de minister door een uitspraak van een rechter gedwongen om het tabaksverbod binnen de horeca te gaan handhaven en te stoppen met het gedogen van tabaksrook in speciale rokersruimten. Omdat de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit – de instantie die moet controleren op naleving van het tabaksverbod – de tijd nodig heeft om zich voor te bereiden op controles, stelde de minister de handhaving van het tabaksrookverbod binnen de horeca uit tot april 2020. Maar vanaf dat moment zal tabaksrook – ook binnen speciale rokersruimten – niet meer zijn toegestaan binnen de horeca, inclusief coffeeshops. Gezien de functies die coffeeshops hebben (veilige plek voor consumenten, ‘kwaliteitscontrole’, structuur voor regelmatige bezoekers, scheiding der drugsmarkten) zou een aangepaste regelgeving rondom het gebruik van tabak in coffeeshops op zijn plek zijn.

Kruiden roken toegestaan

Het verbod op het roken van tabak geldt niet voor kruidenmengsels. Consumenten mogen nog wel kruiden gemengd met wiet roken, dat kan zowel binnen als buiten de rookruimte. Een nieuw deel van de Tabakswet dat onder meer het roken van de e-sigaret in openbare plaatsen en overheidsgebouwen verbiedt, zal binnenkort in werking treden. In de nieuwe regels staat expliciet dat ’kruidenrookpreparaten’ wel blijven toegestaan. De Raad van State – het adviesorgaan van de overheid inzake wetten- adviseert nu om ook die ‘rookkruiden’ te verbieden. Tot nu toe laten medewerkers van het Ministerie van VWS echter weten dat consumenten in coffeeshops kruidenmengsels mogen blijven roken. Maar of dat de consument in de coffeeshop houdt is twijfelachtig.

Veel blowers zijn niet te porren om pure wiet te roken of tabak in te ruilen voor kruiden. Het is daarom zeer goed mogelijk dat de cannabisconsument de coffeeshop vanaf april 2020 niet meer zal gebruiken als verblijfsruimte. Wat doe je immers in een coffeeshop als je er de wiet die je net gekocht hebt niet samen met anderen kunt oproken? De coffeeshop zal vooral een ‘afhaalshop’ worden, met hier en daar een verdwaalde blower die pure wiet rookt of wiet mengt met kruiden. De verblijfsfunctie van de coffeeshop zal snel eroderen. Daarnaast is het zelfs goed denkbaar dat veel consumenten de coffeeshop helemaal gaan mijden. Wiet op de illegale markt is immers vaak iets goedkoper (een illegale dealer betaalt geen belasting en hoeft geen personeel te betalen), en je hoeft je bij een illegale dealer niet te identificeren of op een andere manier aan regels te voldoen. Hoe het ook zij, de coffeeshop zal het zwaar krijgen en de illegale verkopers lachen in hun vuistje. Daarbij zal de straatoverlast van verkopers en blowers toenemen. En hoe meer illegale dealers er zijn, des te makkelijker het voor jongeren zal worden om aan wiet te komen.

Geen hasj meer

Een tabaksvrije coffeeshop gaat problemen op straat opleveren. In experimentgemeenten komt daarbij nog een extra probleem. Binnen het experiment zal de verkoop van buitenlands hasj niet zijn toegestaan. Buitenlandse (met name Marokkaanse) hasj is een heel ander product dan wiet. Hasjliefhebbers kiezen voor dit product vanwege de smaak en de milde werking -in deze hasj is het percentage CBD en THC veel meer in balans, waardoor hasj een minder sterk effect heeft-. In Marokko worden cannabisplanten geteeld in de bergen. Het klimaat, de grond, de hoogte en de zon geven de cannabis een heel ander karakter dan de Nederlandse wiet die binnen onder lampen wordt geteeld. De eigenschappen van de cannabisplant en de manier waarop de Marokkaanse hasjmakers hun hasj produceren geven de hasj zijn specifieke smaak en effect. In Nederland kan prima hasj worden geproduceerd, maar de manier waarop dat gebeurt en de planten die ervoor worden gebruikt leveren hasj op die heel anders smaakt en een heel ander effect heeft dan de Marokkaanse hasj. Marokkaanse en Nederlandse hasj zijn totaal verschillende producten. Daarom zal een liefhebber van ‘Maroc’ niet snel overstappen. Het is waarschijnlijk wel mogelijk om in Nederland op den duur hasj te gaan produceren met een vergelijkbare smaak en effect als de Marokkaanse hasj, maar daar gaat tijd overheen. Er zullen verschillende buitenoogsten moeten worden gedraaid om de juiste planten te vinden die in het Nederlandse klimaat een goede hasj-oogst geven.

Bijna een kwart (24%) van alle consumenten rookt buitenlandse hasj, leert de Grasspoll ons. Als de experimentcoffeeshops geen Marokkaanse hasj meer mogen verkopen raakt een groot aantal consumenten op drift. In Nederland is makkelijk aan goede Marokkaanse hasj te komen. Veel Nederlanders met Marokkaanse roots komen uit de gebieden waar de beste Maroc vandaan komt. Al decennialang komt via die familiekanalen hasj naar ons land. Een liefhebber van deze hasj vindt ook zonder coffeeshop makkelijk zijn weg naar Marokkaanse hasj. Door het stoppen van de verkoop van Marokkaanse hasj in de experimentcoffeeshops zal de consument uitwijken naar andere kanalen. Hierdoor raakt deze consument ‘uit het zicht’.

Onrust

Gaan alle joint-met-tabaksrokers de straat op? Zoeken alle buitenlandse hasjliefhebbers in de experimentgemeenten hun toevlucht buiten de coffeeshops? Vast niet allemaal. Maar de scheiding van de drugsmarkten zal op de helling komen te staan wanneer cannabisconsumenten niet meer op een veilige plek hun cannabis kunnen kopen en consumeren. Ook zal het een hoop onrust opleveren. Bij de consument die op zoek zal gaan naar nieuwe plekken om zijn jointje met tabak te roken, waarbij de straat, een bankje in het park en een speelplaats voor kinderen goede kandidaten voor nieuwe ‘hangplekken’ zijn. Het zal verder ook onrust opleveren bij buurtbewoners en passanten die op een aantal plekken groepjes blowers gaan aantreffen en de slimme dealers die zullen inspelen op de nieuwe situatie en de wiet én hasj terplekke zullen gaan leveren.

Misschien moet de Raad van State daar ook eens even over gaan nadenken.

Redactie BCD, 4 december 2019