Coffeeshopbonden bespreken bankproblemen met ministeries van Financiën en J&V

Steeds meer coffeeshops hebben te kampen met maximering en ontmoediging van contant geld opnames, weigering van (nieuwe) rekeningen en andere problemen met banken. Deze zomer vond twee keer overleg plaats tussen de coffeeshopbranche en ambtenaren van de ministeries van Financiën en van Justitie en Veiligheid over de bankenproblematiek. ‘Er zijn echt ondernemers bij wie het water aan de lippen staat.’

De problemen met de banken dateren niet van vandaag of gisteren. Al in 2010 schreef toenmalig minister van Financiën Wouter Bos klip en klaar dat banken coffeeshops niet categoraal mogen uitsluiten van bancaire diensten. Oftewel: een bank mag een coffeeshop niet weigeren omdát het een coffeeshop is. Er moet altijd individuele toetsing plaatsvinden en alleen vastgestelde feiten mogen leiden tot sancties.

Hoog risico

De moeizame relatie van banken met coffeeshops heeft alles te maken met de WWFT, de ‘Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme’. Deze wet dateert van juli 2008 en werd in 2018 aangescherpt. Sindsdien zijn banken en andere financiële dienstverleners verplicht om een cliëntenonderzoek te doen bij nieuwe en bestaande klanten, om het risico te beoordelen op witwassen en financiering van terrorisme. De-risking heet dat in het bankenjargon. Coffeeshops gelden als ‘hoog risico’, zodat een uitgebreid cliëntenonderzoek verplicht is. En daar wringt de schoen nogal eens.

Nieuwe tactiek

Fiscaal onderzoeker en adviseur Wil Oomen signaleert in HighLife 4, 2021 dat banken een nieuwe tactiek hebben om coffeeshops diensten te weigeren, ook al houden ze zich aan alle wetten en regels. Oomen: ‘De werkwijze van banken is nu om te bezien of een coffeeshophouder mogelijk onjuiste informatie heeft verstrekt aan de bank over zijn bedrijf. Dat kan nog wel eens zijn gebeurd omdat een coffeeshophouder veelal angstvallig zijn feitelijke activiteiten voor de bank verborgen heeft proberen te houden, omdat de coffeeshophouder er vanuit ging dat informatie over de coffeeshop alleen al tot weigering van een bankrekening zou leiden. Nu gebruiken de banken dat als reden om aan te geven dat de ondernemer niet betrouwbaar is…’

Het beleid bijt zichzelf in de staart. Dat geldt ook voor het maximeren van contant geld opnames door coffeeshops. Oomen: ‘Pinleveranciers starten ook met acties om de relatie op te zeggen. Het lijkt erop dat het onontkoombaar is om weer 100% contant te gaan aanhouden. Dit is juist in tegenstelling tot wat de WWFT wil.’

Onmogelijke opgave

Oomen beschrijft nog een methode die banken inzetten bij coffeeshopondernemers: ‘Als dit niet lukt dan vragen de banken dermate ingewikkelde en tijdrovende cq. belastende vragen waar een coffeeshophouder feitelijk niet aan kan voldoen. De bank vraagt nu bijvoorbeeld jaarrekeningen op over een periode van vijf jaar, die ondertekend moeten zijn door een officiële accountant die aangesloten is bij de NBA. Daarnaast vraagt de bank aan de coffeeshop om alle in- en verkoopfacturen te verstrekken over een lange periode. Ook dit is een onmogelijke opgave.’

Prix d’Ami

Dat een bank soms juist helemaal geen cliëntenonderzoek doet, maar coffeeshopondernemers wel diensten weigert, bleek uit het kort geding van coffeeshop Prix d’Ami in Amsterdam tegen de lokale Rabobank. Twee nieuwe mede-eigenaren die in november 2020 een zakelijke rekening aanvroegen, kregen nul op het rekest. De Rabobank liet hen weten: ‘Op grond van ons acceptatiebeleid gaan wij geen nieuwe zakelijke relatie aan met ondernemingen die actief zijn in de coffeeshopsector. Daarom hebben wij besloten om uw aanvraag voor een zakelijke rekening af te wijzen.’

Aan het lijntje gehouden

Daar stak de kort geding rechter een stokje voor. De Rabobank moet zakelijke rekeningen openen voor beide mede-eigenaren. De rechter schrijft in het vonnis dat zij door de Rabobank ‘aan het lijntje zijn gehouden, zoals blijkt uit de in het geding gebrachte correspondentie en heeft Rabobank geen enkele moeite gedaan om het cliëntenonderzoek te starten’. Een overwinning die grote consequenties kan hebben als zij in de bodemprocedure stand houdt.

De cliëntonderzoeken en de weigerachtige houding van de banken zijn vervelend en frustrerend. Gebrek aan contant geld is voor elke coffeeshop een regelrecht drama. De cannabisproducten, die aan de spreekwoordelijke achterdeur worden ingekocht, kunnen immers alleen cash worden afgerekend. Beperking van contant geld opnames door de bank frustreert dus direct de kernactiviteit van een coffeeshop.

Noodoplossingen

Om toch te kunnen blijven functioneren, verzinnen coffeeshops noodoplossingen. Ze zetten bijvoorbeeld een pinautomaat in de shop. Of ze geven klanten die contant betalen korting, wat ook niet direct een door de overheid gewenst effect zal zijn. Sterker nog: korting geven geldt in een aantal gemeenten, waaronder Amsterdam, als verkoopbevordering en is dus strafbaar.

Lobby actie

Omdat de situatie voor coffeeshops steeds nijpender werd, kwam er dit jaar vanuit de branche een lobby actie op gang rond de bankenproblematiek. Dit leidde onder meer tot twee overlegbijeenkomsten met ambtenaren van de ministeries van financiën en van justitie en veiligheid, op 7 juli en 17 augustus. Namens de coffeeshopbranche schoven BCD-voorzitter Simone van Breda, BCD secretaris Ferry de Boer, PCN bestuurslid Hein Schafrat en twee advocaten aan, Leon de Jager van Wladimiroff Advocaten Den Haag en Nicole Kien van LS&H Lawyers Rotterdam.

‘Ik kreeg van beide gesprekken een positief gevoel’, zegt Simone van Breda. ‘Er was ruimte voor dialoog, en we konden vervolgafspraken maken over hoe we tot oplossingen gaan komen.’ Vlak voor het eerste overleg, op 7 juli, was de deadline van de internetconsultatie voor de nieuwe Algemene Leidraad WWFT. Daarin staat hoe financiële instellingen om moeten gaan met de verplichtingen uit de WWFT.

Wet Bibob

Van Breda: ‘Voor die consultatie hadden we een document opgesteld om de coffeeshops uit de hoog risico categorie te halen. Dat zou de meeste problemen oplossen.’ Controle op de financiële stromen binnen de coffeeshop is er al volop, in het kader van de wet Bibob (Wet bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur). De ambtenaren hoorden het welwillend aan, maar wezen op een complicatie. De wet Bibob is een gemeentelijk instrument en kan niet landelijk worden gehanteerd. Sommige gemeenten doen één keer per jaar een Bibob onderzoek bij een coffeeshop, andere doen het vaker of juist minder vaak.

Het meest urgente probleem blijft het maximum bedrag voor opname van contant geld.
Van Breda: ‘De Rabobank geeft een coffeeshop nét genoeg contant geld om in een vergelijkbare branche genoeg wisselgeld te hebben. Achtduizend euro per maand is voldoende, zeggen ze. Want ze willen geen bijdrage leveren aan de achterdeur.’ Die stellingname is door de voorzieningenrechter in het Prix d’Ami kort geding naar de prullenmand verwezen. Van Breda: ‘Het lijkt er op dat de Rabobank de bodemprocedure afwacht. Ik kan alleen maar hopen dat het vonnis van de voorzieningenrechter stand houdt.’

Druk op de ketel houden

Ze doet bij het overleg haar best om de urgentie duidelijk te maken bij de Haagse ambtenaren. ‘Er zijn ondernemers bij wie het water aan de lippen staat. We hebben een noodsituatie, dus hebben we eigenlijk een noodvoorziening nodig.’ Druk op de ketel houden is het devies. En blijven uitleggen. ‘Ik ben 32, dus in onze branche ben ik één van de jongsten. Maar de ambtenaren die tegenover ons zitten zijn niet veel ouder dan ik. We zijn in dezelfde wereld opgegroeid. Natuurlijk, voor hen is de coffeeshop ook maar een dossier. Maar ze pakken het wel goed op, vind ik.’

Redactie BCD, 26 augustus 2021

Bronnen:
Bos waarschuwt banken: stop boycot coffeeshops, VOC website, 19 januari 2010
https://voc-nederland.org/blog/2010/01/20/bos-waarschuwt-banken-stop-boy…

Wil Oomen: “Bankcontrole? So what!” Machtsmisbruik door banken, of niet?! HighLife #4, 2021 https://issuu.com/sandrasoftsecrets/docs/highlife_04-21_lowres/s/12953301

Rabobank moet zakelijke bankrekeningen openen voor twee aandeelhouders in een coffeeshop, Rechtspraak.nl, 2 juli 2021
https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBAMS:2021:3…

Rabo moet Amsterdamse hasjverkopers een zakelijke pinpas geven, Quote, 5 juli 2021
https://www.quotenet.nl/zakelijk/rechtszaken/a36921778/rabobank-coffeesh…