Banken: ‘Better safe than sorry’

Tussen banken en de coffeeshopsector is er nooit een echte liefdesrelatie geweest. De laatste tijd is die relatie wel heel zuur. Bankrekeningen zijn echter nodig om coffeeshops transparant te laten functioneren.

Banken zijn huiverig voor cannabis en coffeeshops en alles wat daarmee direct of zijdelings is verbonden. Iemand met een onderneming die tot doel heeft om de cannabissector te ondersteunen bij het professionaliseren en omschakelen naar een gelegaliseerde sector, kreeg de volgende afwijzing bij een verzoek om een bankrekening te openen:

‘Bedankt voor jouw toelichting en geduld. We hebben jouw aanvraag intern besproken en moeten helaas jouw aanvraag annuleren. Wij denken – gezien de doelomschrijving van jouw onderneming – onder meer niet te kunnen voldoen aan de te verwachten aard van de transacties. Onze dienstverlening en services zijn hier helaas niet op ingericht om dit te kunnen faciliteren, waardoor we genoodzaakt zijn jouw aanvraag te annuleren. Knab heeft namelijk besloten om ondernemingen die (indirect) actief zijn in de cannabismarkt niet te accepteren.’

De toon is zoet, de boodschap is rauw.

Coffeeshops, maar ook een internetplatform als CNNBS kampen met afwijzingen van banken. Het komt zelfs voor dat bestaande bankrekeningen worden opgeheven door de bank, na jarenlang probleemloos bankieren.

Kort geding Project C

Het overkwam ook Project C, een verbond van een politicus, een arts, een advocaat en een kassenbouwer uit Breda die als teler mee willen doen aan het wietexperiment. Ze proberen al maanden een rekening te openen bij een bank, om de kosten te kunnen betalen in aanloop naar het verkrijgen van een teeltlicentie. Maar alle banken waarbij het viertal aanklopt verkopen ‘nee’. Project C spande daarom op 21 oktober een kort geding aan tegen de ABN/AMRO Bank. Die bank is deels in handen van de overheid. Bovendien hebben de leden van Project C er al een rekening. De rechter doet begin november uitspraak in de zaak.

Brief minister

Op 18 januari 2010 stuurde voormalig minister van Financiën Wouter Bos een brief naar de Tweede Kamer, waarin hij uitlegde dat hij van mening is dat banken bepaalde sectoren als de seksindustrie of de coffeeshopsector niet in zijn geheel moeten uitsluiten van ‘betaalfaciliteiten’. Een lening verstrekken hoeft van de Minister niet persé, maar iedere fatsoenlijke coffeeshop zou op zijn minst zijn rekeningen zonder cashgeld of een zak goudklompjes moeten kunnen betalen.

Een passage uit de brief van Bos uit 2010: ‘Vanuit mijn perspectief is het noodzakelijk dat zeker gesteld wordt dat naast legale ook gedoogde bedrijven toegang hebben tot betaalfaciliteiten. Deze bedrijfstakken categoraal uitsluiten van betaalfaciliteiten die noodzakelijk zijn voor een maatschappelijk geaccepteerde deelname aan het economisch verkeer, is ongewenst. Een bank moet evenwel tegen misbruik kunnen optreden en een individuele afweging kunnen maken of zij een cliënt al dan niet wil accepteren; de toegang tot betaalfaciliteiten is geen absoluut recht. Hoewel ik regelgeving niet uit wil sluiten, heeft een oplossing waarbij banken vrijwillig coffeeshops blijven accepteren -met inachtneming van de customer due dilligence-regelgeving – mijn voorkeur. Ik heb de NVB [Nederlandse Vereniging van Banken] daarom uitdrukkelijk verzocht haar leden te vragen het beleid van banken van categoraal weigeren van coffeeshops te herzien.’

Witwaspraktijken ING

Vanaf 2010 volgde er een periode van enkele jaren waarin banken een iets minder verkrampte houding hadden naar de coffeeshopsector. Maar de laatste tijd nemen de problemen met de banken weer toe. De reden hiervoor is de boete die de ING kreeg voor het faciliteren van witwaspraktijken van een telecombedrijf uit Oezbekistan. De bank trof in september 2018 een schikking met het OM voor 775 miljoen euro.

Sindsdien zit de schrik er goed in bij de banken. Bij witwassen gaat het om de herkomst van het geld. Is de herkomst van het geld illegaal, dan is er sprake van witwassen. Ook de ABN/AMRO ligt sinds een maand onder een vergrootglas. De banken weten nu dat het OM er inmiddels bovenop zit en houden hun klanten tegen het licht. Alle klanten waar een luchtje aan zou kunnen zitten worden daarom geweigerd onder het motto: ‘Better safe than sorry.’

Door de megaboete is de opstelling van banken opnieuw verkrampt. Ze doen hun uiterste best om te laten zien dat ze niets met witwassen, de financiering van illegale praktijken, of terrorisme van doen hebben. ‘Laaghangend fruit’ zoals de coffeeshops zijn als eerste aan de beurt en krijgen een ‘nee’ te horen van de banken..

Normaal

Vanuit de banken gezien is het misschien een logisch proces. Vermijd elk avontuur, vermijd een nieuwe boete. Maar de aanpak van de banken strookt totaal niet met de gedachte van meer transparantie in de coffeeshopsector. Bij een transparante en professionele coffeeshopsector hoort een normale bankrekening bij een normale bank. Coffeeshops zijn normale bedrijven die op een normale manier hun rekeningen moeten kunnen betalen. Klanten moeten op een normale manier kunnen pinnen voor hun aangeschafte producten, lonen van werknemers moet op een normale manier kunnen worden overgemaakt, de Belastingdienst moet op een normale manier zijn geld kunnen innen van een shop.

Banken moeten misschien even wennen aan het idee dat cannabis inmiddels meer geaccepteerd is in de samenleving dan de banken zelf.

Cannabis geaccepteerd

Volgens de advocaat van de ABN/AMRO Bank in de rechtszaak van Project C brokkelt het draagvlak voor legaal drugsgebruik af. Het tegenovergestelde is waar. Banken moeten misschien even wennen aan het idee dat cannabis inmiddels meer geaccepteerd is in de samenleving dan de banken zelf. Het witwasschandaal bij de ING en andere banken en de houding van banken in het algemeen levert meer gevoelens van onvrede op in de samenleving dan het bestaan van coffeeshops.

Het is prima dat de banken beter hun best doen om witwassen tegen te gaan. Maar dat moet niet ten koste gaan van een hele bedrijfstak. De huidige opstelling van de banken is voor de cannabissector een groot probleem. Het wordt goedwillende ondernemers op deze manier heel moeilijk gemaakt om fatsoenlijk te functioneren.

Zwart wit

Tot slot: Aan de Rabobank, de ING bank en de ABN/AMRO Bank kleeft inmiddels een stevige lucht van witwaspraktijken. Vanwege de illegale status van de achterdeur zijn coffeeshops al decennia lang gedwongen om wit geld zwart te wassen. De Nederlandse samenleving heeft de coffeeshops waarschijnlijk hoger in het vaandel dan de banken. De opstelling van de banken ten opzichte van de cannabissector levert daarom een wel zeer wrange nasmaak op.

Redactie BCD, 22 oktober 2019

ING schikt voor honderden miljoenen wegens faciliteren witwassen