Update: start overgangsfase in experiment gesloten coffeeshopketen

Onlangs heeft de Nederlandse overheid een belangrijke update gepubliceerd over het experiment gesloten coffeeshopketen. Deze brief informeert de Tweede Kamer over de voortgang van het experiment, dat momenteel in de aanloopfase is in Breda en Tilburg. Vanaf 17 juni is de overgangsfase ingegaan, waarbij alle tien deelnemende gemeenten betrokken worden. Deze update biedt inzicht in de huidige stand van zaken, de opgedane ervaringen en de planning voor de komende maanden.

Stand van zaken van het experiment
De aanloopfase van het experiment, gestart op 15 december 2023, heeft tot doel op kleine schaal ervaring op te doen met gereguleerde verkoop van cannabisproducten. 
In deze fase zijn in Breda en Tilburg naast de bestaande gedoogde producten ook gereguleerde cannabisproducten beschikbaar. De feedback en ervaringen die tijdens deze fase worden verzameld, zijn essentieel voor het verfijnen van processen en systemen die nodig zijn voor de succesvolle uitrol van het experiment in een bredere context.

De overgangsfase, die op 17 juni 2024 is gestart, is een cruciale stap voor het experiment. Vanaf dat moment mogen telers hun gereguleerde cannabisproducten verkopen aan coffeeshops in alle tien deelnemende gemeenten. Deze producten zullen naast de bestaande gedoogde producten worden aangeboden, wat coffeeshophouders en consumenten de tijd geeft om te wennen aan het nieuwe aanbod. Dit geleidelijke proces voorkomt een abrupte overgang die zou kunnen leiden tot logistieke problemen en mogelijke openbare ordeproblemen, zoals een toename van illegale straathandel.

Volgens de planning zal drie maanden na de start van de overgangsfase de experimenteerfase beginnen, op 16 september 2024. In deze fase zal de verkoop van gedoogde producten niet meer toegestaan zijn. Het is daarom van essentieel belang dat tegen die tijd de kwantiteit, kwaliteit en diversiteit van de gereguleerde producten voldoende zijn om alle deelnemende coffeeshops continu te bevoorraden. Gebeurt dit niet, dan neemt het risico op illegale (straat)handel toe, wat de doelstellingen van het experiment zou ondermijnen.

Opgedane ervaringen en geleerde lessen uit de aanloopfase
De aanloopfase heeft belangrijke inzichten opgeleverd over de praktische uitvoering van het experiment. Deze fase bood gemeenten, telers, coffeeshophouders, vervoerders en toezichthouders de mogelijkheid om op kleine schaal ervaring op te doen met de gesloten keten en de bijbehorende processen.

Dubbel handhavingsregime
Tijdens de aanloopfase mochten de coffeeshops in Breda en Tilburg zowel de gedoogde als gereguleerde producten verkopen. Er waren zorgen dat dit ‘dubbel handhavingsregime’ tot onduidelijkheid en problemen bij de handhaving zou leiden. De politie en het openbaar ministerie hadden voorafgaand aan de aanloopfase zelfs de mogelijkheid om de fase vroegtijdig te stoppen met een ‘stopknop’ als ernstige problemen met de openbare orde en veiligheid zouden optreden.

Uit de evaluatie bleek echter dat deze zorgen ongegrond waren. Het was cruciaal om coffeeshophouders voorafgaand aan de start van de aanloopfase goed te informeren om onduidelijkheid te voorkomen. Hierdoor konden inspecties soepel verlopen en werd toezicht niet bemoeilijkt door de aanwezigheid van zowel gedoogde als gereguleerde producten. Goede communicatie en voorlichting spelen een sleutelrol in het succes van handhaving, iets wat ook in de komende fasen zal worden toegepast.

Handelsvoorraad
Een andere uitdaging tijdens de aanloopfase was beperking van de handelsvoorraad tot 500 gram gereguleerde producten per coffeeshop. Deze beperking bracht logistieke knelpunten met zich mee, aangezien coffeeshops hierdoor meerdere keren per dag moesten worden bevoorraad. Dit verhoogde niet alleen de logistieke belasting maar ook de veiligheidsrisico’s, omdat de producten tijdelijk in voertuigen werden opgeslagen.

Na overleg met de betrokken partijen, waaronder de burgemeesters, de politie en het openbaar ministerie, werd besloten deze beperking te versoepelen. Coffeeshops mochten voortaan een weekvoorraad aanhouden. Dit bleek efficiënter en veiliger te zijn, omdat het de noodzaak voor frequente leveringen verminderde en de administratieve lasten verlichtte. Deze aanpak zal ook in de overgangs- en experimenteerfase worden gehanteerd, wat de praktische uitvoerbaarheid aanzienlijk verbetert.

Track & trace-systeem
Het track & trace-systeem, dat de gereguleerde producten volgt van productie tot verkoop, speelt een cruciale rol in het toezicht op de gesloten keten. Tijdens de aanloopfase kregen coffeeshops en toezichthouders uitgebreide instructies over het gebruik van dit systeem. De ervaringen tot nu toe laten zien dat het systeem over het algemeen goed functioneert, maar dat er ook ruimte is voor verbetering.

Gedurende de aanloopfase deden zich enkele storingen voor in het track & trace-systeem. Hoewel deze storingen snel werden opgelost, benadrukken ze het belang van een robuust en betrouwbaar systeem. Coffeeshops moeten vaardig zijn in het registreren van verkochte producten, zowel tijdens normale bedrijfsvoering als na storingen. Daarnaast hebben coffeeshops aangegeven dat het koppelen van het track & trace-systeem aan hun kassasystemen de administratieve lasten zou verminderen. Deze koppeling wordt momenteel ontwikkeld.

Toezicht op beveiligd vervoer
Volgens de regelgeving moet de levering van cannabisproducten van telers naar coffeeshops plaatsvinden met beveiligd vervoer. Tijdens de aanloopfase werden enkele aandachtspunten en verbeteringen geïdentificeerd met betrekking tot de praktische uitvoering en toezicht op dit beveiligde vervoer. Het Ministerie van Justitie en Veiligheid, Dienst Justis en de politie werken samen om deze punten aan te pakken. Bijvoorbeeld door duidelijke werkinstructies op te stellen en duiding te geven aan de vervoerders over de geldende eisen.

Contact tussen deelnemers experiment
Gedurende de aanloopfase zijn meerdere contactmomenten geweest tussen de verschillende betrokken partijen. Dit omvatte regelmatige overleggen tussen gemeenten, toezichthouders, coffeeshops en telers. De feedback is overwegend positief, en deze communicatie bleek cruciaal voor het soepel verlopen van het experiment. De betrokken partijen benadrukken het belang van voortdurende samenwerking en informatie-uitwisseling om eventuele problemen snel en effectief aan te pakken.

De aanloopfase van het experiment gesloten coffeeshopketen heeft waardevolle inzichten opgeleverd die bijdragen aan een soepele overgang naar de volgende fasen. De verlenging van de overgangsfase tot drie maanden biedt alle betrokkenen meer tijd om zich aan te passen en eventuele problemen op te lossen. Deze pragmatische en geleidelijke aanpak is essentieel voor het succes van het experiment. Het experiment blijft onder nauw toezicht en de voortgang wordt voortdurend gemonitord. De overheid zal de Tweede Kamer en andere betrokkenen tijdig informeren over belangrijke ontwikkelingen en resultaten. De opgedane ervaringen zullen een belangrijke rol spelen in het vormgeven van toekomstig beleid en de verbetering van processen binnen het experiment.

Redactie BCD, 21 juni 2024