Hoe minister Grapperhaus zijn eigen positie ondermijnt

Reeds drie ministers van Justitie struikelden over het drugsdossier. Wordt minister Grapperhaus nummer vier? De huidige bewindsman van Justitie en Veiligheid wil maar niet inzien dat zijn repressieve aanpak averechts uitpakt. In plaats daarvan kondigt hij nog meer repressieve maatregelen aan en trekt hij nog eens 100 miljoen euro uit de knip voor zijn strijd tegen het spook van de zogeheten ‘ondermijning’. Mr. Veldman schildert de contouren van het volgende ministersdrama in de maak.

In de jacht op drugsbaronnen die de orde van de samenleving ondermijnen is er onder minister Grapperhaus een ‘brede maatschappelijke aanpak’ gelanceerd. Er is een Taskforce die haar pijlen richt op het oprollen van ecstasylaboratoria en wietplantages, en zich daarbij niet alleen bedient van politie-inzet, maar daarnaast burgemeesters aanmoedigt panden te sluiten en gemeenten aanspoort torenhoge boetes op te leggen aan verhuurders, ook als deze van niets weten. Hadden ze maar beter moeten opletten, zo is de achterliggende filosofie. In de dagelijkse praktijk worden van dit beleid vooral de zwaksten van de samenleving de pineut. Zoals de alleenstaande hardwerkende moeder die met haar kinderen bij de daklozenopvang moet aankloppen, enkel vanwege een stash van een paar kilo wiet die ze tegen betaling voor een coffeeshop in huis had.

De gehaaide telers blijven buiten schot

De gehaaide telers blijven buiten schot en als ze al worden getroffen, schromen zij niet keihard terug te slaan. Zo zijn ettelijke burgemeesters ernstig in hun bestaan bedreigd en moesten sommigen van hen zelfs hun huis ontvluchten nadat ze wietplantages van een zekere omvang hadden laten ontruimen. Wie heeft het voor het zeggen?

Hoe succesvol is de brede maatschappelijke aanpak?

Als we de resultaten van deze aanpak over de afgelopen twee jaar bekijken dan is de conclusie dat de oogst buitengewoon schraal is. De overheid veinst alleen maar dat de aanpak succesvol is. Dat kan zij gemakkelijk doen omdat betrouwbare cijfers over het werkelijke aantal wietkwekerijen ontbreken. Zodoende kan elke opgerolde plantage worden opgeblazen tot een wapenfeit van jewelste. In werkelijkheid is het roeien met rietjes in een bak vol teer.

‘Kingpin’-strategie

Buiten Nederland wordt gekozen voor het opsporen en opjagen van kopstukken, zoals de Mexicaan El Chapo, die in de VS onlangs tot levenslang werd veroordeeld. Dit heet de ‘Kingpin’-strategie. Maar ook deze aanpak is volgens experts tot mislukken gedoemd. De positie van El Chapo is immers ingenomen door een flink aantal coke-bazen die nog veel wreder te werk gaan dan hun voorganger. Intussen is er volgens hetWorld Drug Report van de Verenigde Naties nog nooit zoveel zuivere cocaïne geproduceerd en de prijzen zijn wereldwijd nog nooit zo laag geweest.

Afzetmarkt is nieuwe target

Inmiddels heeft de Nederlandse minister van Justitie een nieuwe zondebok gevonden voor het falende drugsbeleid: de consument wordt medeverantwoordelijk gehouden voor de bloei van de cannabis- en ecstasy-industrie.

Blaming en shaming

De minister wijst de beschuldigende vinger naar weekendgebruikers, die ‘yogasnuivers’ worden genoemd. Hierbij heeft hij hard werkende veelal dertigers in het vizier, die als enige daad van burgerlijke ongehoorzaamheid enkele keren per jaar een pilletje of blowtje nemen tijdens een festival of in het weekend. Grapperhaus opereert geheel in de geest van zijn voorganger Opstelten, waarbij iedereen die zich buiten de paden van het kleinburgerlijke fatsoen beweegt, door Big Brother Overheid tot inkeer moet worden gebracht. Daar wil hij best 100 miljoen euro belastinggeld kapot voor slaan, want als het om repressie gaat is er bij de VVD altijd geld genoeg.

Schaamtecultuur is voorbij

Met de tijdsgeest heeft dit beleid natuurlijk niets te maken. Tegenwoordig schamen consumenten zich totaal niet dat zij op gezette tijden een blowtje, pilletje of een snuifje nemen. De schaamtecultuur heeft plaats gemaakt voor een brede maatschappelijke acceptatie van het gebruik van genotmiddelen. Consumenten trekken zich niets aan van beschuldigende vingertjes van de zedenmeesters van Den Haag.

Justitie blind voor eigen cijfers

Tegelijkertijd toont Justitie zich bij deze aanpak blind voor haar eigen cijfers. Strenge controle op festivals moet leiden tot een afname van de consumptie van pillen. Vergeten wordt dat vorig jaar alle bezoekers van het Brabantse dancefestival Decibel in Hilvarenbeek uitgebreid werden gefouilleerd op aanwezigheid van pillen en andere middelen. Uit een onderzoek van het rioolwater van het festival bleek dat de bezoekers in één weekend niettemin ruim vier kilo ecstasy en andere drugs hadden verorberd. Dat zijn cijfers uit een onverdachte bron die er niet om liegen. Repressie aan de zijde van de gebruiker mist dus elk effect.

Containers vol coke nauwelijks gescreend

Zou de strijd tegen ondermijning zich niet beter moeten richten op de grootschalige invoer van cocaïne via de Antwerpse en Rotterdamse haven? Er zijn jaarlijks in de Antwerpse en Rotterdamse havens 450 miljoen containerbewegingen, daarvan wordt minder dan twee procent gecontroleerd. Met een intensievere controle zouden vele onderwereldondernemers het flink lastiger krijgen en in beeld van justitie komen. Toch is er bij de diverse opsporingsdiensten geen sprake van een accentverlegging waarbij die twee havens meer in beeld zouden komen.

Enig lichtpuntje

Om kort te gaan: het enige dat minister Grapperhaus op de langere termijn werkelijk ondermijnt is zijn eigen politieke toekomst. Enig lichtpuntje lijkt te zijn dat zijn strijd tegen het spook van de ondermijning garant staat voor een hoge mate van entertainment. Undercoverop Netflix is een ware hit met hoge kijkcijfers. Ieder nadeel heb zijn voordeel.

Mr. Maurice Veldman, 25 juli 2019