Behoefte cannabisconsument verandert

Begin december stuurde de minister van VWS de Tweede Kamer drie publicaties van het Trimbos-instituut. Naast de jaarlijkse THC-monitor en een factsheet over de gebruikswijzen van cannabis ging het om een rapport over het aanbod van verschillende cannabisproducten in de coffeeshops.

Deze laatste publicatie ‘Aanbod en gebruik van cannabisproducten in de coffeeshop’ (Trimbos instituut, 2019) is zeer boeiend. De onderzoekers die het rapport opstelden, haalden hun informatie uit de coffeeshopsector zelf. Ze spraken met coffeeshopondernemers en lieten een aantal van hen een vragenlijst invullen.

Getallen

Uit het onderzoek blijkt dat de omzet in de Nederlandse coffeeshops voor 62% uit (zakjes) wiet bestaat en voor 20% uit (voornamelijk buitenlandse) hasj. Voor 16% bestaat de omzet uit voorgedraaide joints, en edibles (eetbare cannabisproducten zoals spacecake) maken 2% van de omzet uit. Zo’n 90% van de consumenten rookt wiet en hasj in combinatie met tabak.

Beperkt aanbod bedreigt gesloten keten

Allereerst zetten deze getallen het wietexperiment in een boeiend perspectief. Het is de bedoeling van het wietexperiment om te zien of er een ‘gesloten coffeeshopketen’ kan worden gerealiseerd. Dat kan natuurlijk alleen maar als je daarbij allecannabisproducten betrekt die binnen de coffeeshops worden verkocht. Op basis van de Trimbos informatie moeten we echter concluderen dat een deel van het huidige aanbod niet is toegestaan binnen het experiment. Het gaat in eerste instantie om buitenlandse hasj en edibles. Afgaande op de laatste cijfers van het Trimbos, maken die cannabisproducten 22% van het huidige aanbod van een gemiddelde coffeeshop uit. Coffeeshops in het experiment zullen alternatieven voor deze producten moeten aanbieden. In plaats van buitenlandse hasj zullen zij in Nederland vervaardigde hasj moeten verkopen. Het is niet duidelijk of consumenten tevreden zijn met de kwaliteit van die hasj. Er bestaat een groot risico dat zij hasj en edibles bij coffeeshops buiten het experiment of op de illegale markt zullen (blijven) aanschaffen.

Daarnaast is er onduidelijkheid over de voorgedraaide joints. Gaan de producenten voorgedraaide joints (met tabak) leveren? Of komt er misschien toch nog ruimte binnen het experiment voor de coffeeshops om de joints zelf te draaien? Mocht dit niet zo zijn dan valt nog een keer 16% van het huidige aanbod weg.

Het uitsluiten van bepaalde producten die nu wel in coffeeshops worden verkocht, stimuleert de illegale markt en vormt daarmee een directe bedreiging voor de geslotenheid van de keten.

Groeiende behoefte aan nieuwe generatie edibles

In dit kader is het boeiend om te lezen wat de Trimbospublicatie zegt over de groeiende behoefte aan edibles. Het rapport stelt dat momenteel 2% van de omzet van coffeeshops uit edibles bestaat. De behoefte aan edibles is volgens de opstellers van het rapport echter aanzienlijk groter en is groeiend. Buiten de coffeeshops om is dit deel van de markt sterk in ontwikkeling.

Bij de nieuwe generatie edibles zoals die in de VS en Canada (en in toenemende mate waarschijnlijk ook in Nederland) worden geproduceerd, zijn de werkzame bestanddelen (THC en/of CBD) uit de cannabisplant geëxtraheerd en vervolgens aan bonbons, koekjes, snoepjes of drankjes toegevoegd. Deze manier van produceren van edibles is op dit moment in Nederland wettelijk niet mogelijk. Volgens de Nederlandse Opiumwet vallen alleen de gedroogde bloemen (wiet) en hasj onder het gedoogbeleid. Alle andere producten die THC bevatten worden gezien als ‘hennepolie’ en deze olie staat op Lijst I van de Opiumwet. Dat is de lijst van drugs met -volgens de wetgever- onaanvaardbare risico’s die verboden zijn.

In veel gemeenten mogen coffeeshops daarom geen edibles verkopen. In Amsterdam is spacecake wel toegestaan, maar alleen als die gemaakt is van beslag vermengd met gemalen wiet. Spacecake met wietboter als ingrediënt is verboden. Verder zijn er ook steeds meer oliën en concentraten in omloop in Nederland. Deze mogen eveneens niet in coffeeshops worden verkocht. Al deze nieuwe producten vallen niet binnen het kader van de in coffeeshops gedoogde producten en vergroten de omvang van de illegale markt.

Bewuster cannabis consumeren

In de VS en Canada bestaat een groot deel van het legale aanbod van cannabisproducten inmiddels uit edibles. Er gelden strikte regels over de percentages werkzame stoffen (en/of het gewicht daarvan) in edibles. Het gaat dus niet om ‘spacecake volgens grootmoeders recept’, maar over candies, lollies, chocolade, drankjes, koekjes en in de toekomst vast nog een breed scala aan nieuwe edibles, waarbij THC (en CBD?) extracties zijn toegevoegd. Van deze producten is precies bekend hoe sterk ze zijn. Consumenten kunnen met dit type edibles hun THC-consumptie goed doseren. Dat is een belangrijke stap voor een groeiende groep consumenten die steeds bewuster omgaat met cannabis en geen rook wil inhaleren. Deze meer bewuste en gezonde vorm van cannabisgebruik zou een nog veel grotere groep consumenten kunnen beïnvloeden om bewuster te gaan consumeren. Een belangrijke en positieve ontwikkeling dus, zou je zeggen.

Opiumwet aanpassen

Het hoofdstuk ‘discussie’ van de Trimbos publicatie ‘Aanbod en gebruik van cannabisproducten in de coffeeshop’ (Trimbos instituut, 2019) oppert de mogelijkheid om de Opiumwet zó aan te passen dat nieuwe producten als edibles, concentraten en oliën ook worden gedoogd. Dat zou een tabaksrookvrije en meer eigentijdse consumptie faciliteren van edibles waarvan precies bekend is hoe sterk ze zijn. Het zou ook de poort openen naar een coffeeshop waarin mogelijk op een andere manier, minder, of geheel niet meer (tabak) wordt gerookt en waar naast wiet en hasj ook heel andere cannabisproducten worden verkocht. Dat is in grote delen van Noord-Amerika inmiddels al staande praktijk.

De Opiumwet sluit niet meer goed aan bij de manier waarop cannabis wordt geconsumeerd. Het zou goed zijn om de wet meer aan te passen aan de bestaande praktijk en consumptie, om te vermijden dat consumenten in de toekomst steeds meer uitwijken naar de illegale markt. Het verbieden van deze relatief risicovrije cannabisproducten ondermijnt bovendien het aanstaande wietexperiment.

Redactie BCD, 10 december 2019